Teoria atrybucji - sposoby, w jaki ludzie przypisują przyczyny działaniom i zachowaniom swoim oraz innych ludzi.
Fritz Heider - na początku XX wieku wskazał dwie kategorie przyczyn:
- wewnętrzne - intencje (co człowiek chce), zdolności (czy człowiek może i potrafi), motywacja (czy człowiek chce i usiłuje)
- zewnętrzne - szukanie przyczyn w świecie zewnętrznym: obiektywne trudności, okoliczności sprzyjające bądź niesprzyjające, szczęście lub pech.
Edward Jones i Keith Davis w 1965 r. dodali do teorii atrybucji kwestię intencji w ocenianiu innych ludzi. Według nich ocena przyczyn postępowania innych ludzi zawsze jest poprzedzona oceną ich intencji. Jeżeli innej osobie przypisane są złe intencje, ocena całej osoby jest negatywna i nieprzychylna.
Julian Rotter w 1966 roku zwrócił uwagę na poczucie przez człowieka kontroli: czy czuje, że posiada kontrolę nad sytuacją, czy odczuwa brak nad nią kontroli. Poczucie kontroli w dużej mierze wynika z osobowości.
Harold Kelley w 1967 dodał do teorii atrybucji kwestię powtarzalności i niepowtarzalności zachowań. Według niego oceniając inną osobę człowiek analizuje:
- spójność jej zachowania - Czy wobec innych ludzi i w innych sytuacjach też się tak zachowuje?
- wybiórczość zachowania - Czy takie zachowanie skierowane jest wyłącznie do określonej osoby, czy do wszystkich?
- powszechność zachowania - Czy inni ludzie też tak traktują tamtą osobę?
- cechy osoby - Jaka jest ta osoba?
- cechy przedmiotu zachowania - Czy cechy innej osoby lub systemu organizacyjnego mogły spowodować zachowanie osoby?
- cechy sytuacji - Czy w takich sytuacjach wszyscy się tak zachowują?
Bernard Weiner w latach 1972-1973 dodał do teorii atrybucji postrzeganie stałości, bądź zmienności przyczyn.
Lee Ross ok. roku 1970 dodał do teorii atrybucji pojęcie podstawowego błędu atrybucji, które oznaczało według niego nadmierne przypisywanie przyczyn zachowania innych ludzi ich cechom charakteru, a zbyt małe sytuacji i okolicznościom na nich wpływającym.
 badania prof. L.Rossa badania prof. M.Seligmana badania prof. H.Tajfela |
do Nauka |
Harold H. Kelley (1921-2003)- amerykański psycholog społeczny, profesor University of California. Pracował nad teorią atrybucji, starając się zrozumieć procesy zachodzące w bliskich związkach między ludźmi.
Bernard Weiner (ur. 1935)- amerykański psycholog społeczny, profesor psychologii University of California. Prowadził badania nad atrybucją, czyli przyczynami ludzkich zachowań, jednakże swoimi badaniami starał się również wyjaśnić emocjonalne i motywacyjne konsekwencje sukcesu oraz porażki.
Badał i obserwował jak ludzie zachowują się w rzeczywistych sytuacjach (negocjacje, konflikty). Pogłębił teorię atrybucji, starając się ustalić, jak ludzie wyjaśniają przyczyny zachowań i zdarzeń. Jego odkrycia dostarczyły cennych informacji na temat czynników, które wpływają na osobistą ocenę sytuacji i procesy decyzyjne.
