J.B.Calhoun
John B.Calhoun (1917-1995), amerykański etolog, przeprowadził w latach 1968-1972 eksperyment, w którym badał zachowanie myszy w idealnym dla nich środowisku. W tym celu zapewniono im nieograniczony dostęp do pożywienia, wody, materiałów do budowy gniazd, przygotowano domki-boksy, temperaturę ustawiono na optymalną dla nich temperaturę 20 stopni, zapewniono brak w danym miejscu drapieżników oraz zapewniono im opiekę medyczną, by uchronić populację przed chorobami zakaźnymi. Populacja składająca się z 8 myszy (4 samce i 4 samice) miała do swojej dyspozycji obszar o szerokości 2,7 metra i wysokości 1,4 metra (zdjęcie obok). Mogło tam się pomieścić maksymalnie 3840 osobników, czyli zapewniono miejsce na swobodne rozmnażanie (poglądowy film z eksperymentu J.B.Calhouna obok).
W przebiegu badania można wyodrębnić następujące etapy.
Relacja
z przebiegu eksperymentu
2m 56s
1. W pierwszych dniach myszy przystosowywały się do nowego środowiska i do siebie nawzajem, dokonywały podziału terytorialnego i budowały sobie gniazda. W 104 dniu na świat przyszło pierwsze potomstwo.
2. W okresie 105-314 dni cała populacja dublowała się co 55 dni. W tym czasie myszy wykształcały określoną formę struktury społecznej (m.in. osobniki dominujące, silniejsze i bardziej agresywne, posiadały większe potomstwo od tych słabszych). Myszy zacieśniały relacje społeczne poprzez częstsze przebywanie ze sobą nawzajem. Mimo, że wszystkie boksy były identyczne i zapewniały jednakowe warunki bytowe, myszy gromadziły się w kilku boksach, by być razem ze sobą. Pod koniec tego etapu osobników o słabej pozycji było trzykrotnie więcej, niż osobników dominujących. Do grupy dominującej należały głównie myszy starsze, z pierwszych pokoleń.
3. W dniach 315-559 tempo rozwoju populacji uległo zdecydowanemu spowolnieniu (liczebność podwajała się nie co 55 dni, a co 145 dni). Zaobserwowano stopniowe zanikanie u samców umiejętności obrony własnego terytorium. Rolę tę zaczęły przejmować samice (do szczególnie agresywnych należały matki karmiące potomstwo). Częsta i powszechna stała się przemoc. Była ona kierowana również przeciwko własnym młodym. Instynkt macierzyński ulegał stopniowemu zanikowi. Pod koniec tego etapu niemalże całe potomstwo wyrzucane było z gniazd i zaczynało życie bez wyuczonych zachowań społecznych. U samców zaobserwowano spadek zainteresowania samicami. Samce przestały o nie zabiegać. Zaczęły pojawiać się zachowania homoseksualne (bierne samce były wykorzystywane przez samce dominujące). Ilość zapłodnień stale spadała i wielkość populacji przestała rosnąć. Populacja osiągnęła 2200 osobników i wzrost uległ zakończeniu.
4. Po minięciu 560 dni obserwowano dalszą zmianę zachowania samców. Przestały wykazywać jakiekolwiek zainteresowanie samicami, nie brały udziału w żadnych walkach między sobą, a jedynym ich zajęciem było spanie, picie, jedzenie oraz dbanie o wygląd i czystość swojego futra. Calhoun nazwał ich "pięknisiami". W dniu 600 nastąpiło ostatnie żywe urodzenie, a w dniu 920 miała miejsce ostatnia kopulacja. Od tego czasu, w wyniku braku nowych urodzeń i umierania starszych osobników, ilość myszy zaczęła drastycznie spadać. Ostatnia generacja myszy pozbawiona była agresji oraz jakichkolwiek zachowań społecznych tj. dbanie o własne terytorium, czy o potomstwo. Myszy zajmowały się już wyłącznie piciem, jedzeniem, spaniem i dbaniem o swoje futro. Śmierć ostatniej myszy miała miejsce w 1588 dniu, co ostatecznie zakończyło eksperyment Calhouna.
Opracował Tomasz Krawczyk na podstawie:
Osobista relacja J.B.Calhoun'a "The Explosive Growth and Demise of a Mouse Population", January 1973
Department of Economic History London School of Economics "The Rodent Experiments of John B. Calhoun & Their Cultural Influence", January 2008
Wikipedia "Eskperyment Calhouna"
Co jest warunkiem aktywności i chęci rozwoju?
